Waarom scheiden mensen?

Vraag

Hoe is dat zo geworden
Van altijd komen slapen
Tot nooit meer willen zien?

Judith Herzberg, 1968

Hoe kan het dat mensen uit elkaar gaan, terwijl ze ooit zo verliefd waren? Dat blijft mij als relatiecoach fascineren. Er zijn tal van redenen waarom het niet meer lukt, maar het gaat er wat mij betreft om dat de basis niet sterk genoeg was om de moeilijke stormen, die elke relatie kent, samen te doorstaan. Al in het begin van de relatie is er iets niet goed gegaan. Waar het altijd om gaat zijn de verschillen tussen twee mensen. Die maken het in het begin zo fantastich en na verloop van tijd zo ontzettend pijnlijk.

Mensen worden verliefd op elkaar omdat ze verschillend zijn.
En mensen gaan uit elkaar omdat ze te verschillend zijn…

Wat voelt dat toch vaak ironisch dat precies die karaktertrek van je geliefde, waar je zo voor viel, ook datgene is waar je je het meest aan ergert en waarin je elkaar negatief triggert. De aantrekkingskracht en de allergie, het zijn twee kanten van de medaille. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Liefde en haat liggen dichtbij elkaar. Dat heeft te maken met de hechtingsdynamiek. Ik zal uitleggen hoe dat werkt.

Leunen op elkaar

Je wordt onbewust verliefd op precies dat wat bij jezelf ontbreekt: de karaktereigenschappen bij de ander die jij nooit (sterk) hebt ontwikkeld, omdat dat in je jeugd niet kon of mocht. Je besteedt het uit aan je partner, je kunt daar dan op leunen. De ander vult dat voor je op.
Stel je een koppel voor, waarbij de man zelf niet zo fijngevoelig is en hierin leunt op zijn vrouw.
Andersom ontbreekt zijn vrouw het aan direct kunnen zeggen waar het op staat, deze kwaliteit besteedt ze uit aan haar man. Het zijn de mooie karaktereigenschappen die zij zelf niet hebben, waar ze verliefd op zijn geworden vanuit een gemis zichzelf. Ze hebben deze kwaliteit niet ontwikkeld omdat ze een teveel aan deze karaktertrek verafschuwen. Ze willen daar, vanuit een onbewuste overtuiging, zelf verre van weg blijven.

En daar heb je het al! Als een van beiden teveel gaat doen van deze geliefde karaktertrek, raakt de partner geiiriteerd. Het triggert iets wat raakt aan wat hij of zij zelf vroeger niet kon zijn en zelfs minacht en daarom nooit zelf heeft ontwikkeld.

Pijn uitbesteden aan de ander

Als de vrouw te fijngevoelig wordt, zal ze zich slijmerig en stroperig gedragen. Daarmee drukt ze meteen op de rode knop bij haar man. Als primaire reactie, vanuit zijn hechting, schiet hij door in zijn kwaliteit van confronteren en wordt hij rebels. Ook dit negatieve gedrag raakt bij zijn vrouw iets van vroeger en zorgt dat zij weer allergisch reageert vanuit een andere valkuil. Dit gebeurt razend snel en onbewust vanuit een reflex om de eigen pijn weg te duwen. De pijn van het eigen tekort dat wordt aangeraakt.

Hoe werkt dat dan?
Als de relatie in de basis niet goed is, probeert een partner zich groter te voelen dan de ander door juist die kwaliteit extra veel in te zetten die de ander niet heeft. De zwakke plek van de ander wordt daarmee ingedrukt. Dat doet natuurlijk veel pijn, het voelt kleinerend, alsof jouw geliefde je wil laten voelen dat jij tekort schiet en duidelijk maakt waar jij slecht in bent. De zwakke plek wordt aangeraakt om contact te maken zonder zelf gekwetst te kunnen worden.

De ander doet vervolgens precies hetzelfde terug, namelijk zich vervolgens ook weer boven de ander proberen te plaatsen door extra veel te laten zien waar juist hij of zij goed in is. Zo begint een machtsstrijd vanuit pijn over elkaars verschillen. Die verschillen die ze eerst zo leuk van elkaar vonden en zo hard van elkaar nodig hebben. Er wordt gereageerd op onuitgesproken boodschappen, maar niet gepraat over hun pijn. Dat is het begin van het einde. Stellen kunnen zich hier totaal in vastdraaien.

Het is niet alleen pijnlijk, maar je gaat ook dat wat je eerst zo bijzonder aan de ander vond nu minder leuk vinden. Bovendien zul je nog verder weg blijven van die kwaliteit die je hebt uitbesteed. Je neemt nog minder de ruimte om deze te ontwikkelen. Sterker nog: je zult de ander de schuld ervan geven dat je hierin niet groeit. En dan gaat het zich wreken.

kantelpunt

Kortom: als stel heb je beiden karaktereigenschappen die je door bovenstaande dynamieken heel gemakkelijk niet verder te ontwikkelt. Daardoor beperk je elkaars groei. Je vult elkaar aan op elkaars tekortkomingen. Je bent dan niet een aanwinst voor elkaar, maar een aanvulling. Afhankelijkheid in een relatie is mooi, maar dit is een verkeerde afhankelijkheid, namelijk een uit angst. Je houdt elkaar gevangen door te beperken in groei. Onbewust kun je dan gaan denken: “jij houdt mijn ontwikkeling tegen, of jij doet dingen die ik eigenlijk zou willen of ik krijg geen ruimte van jou om daarin te groeien.”

Door dit soort overtuigingen en conclusies onstaat veel ruzie of emotionele verwijdering. Zeker wanneer er niet over gepraat wordt, omdat het onvelig voelt of omdat je de communicatieve vaardigheden niet hebt.
Dan komt een kantelpunt in de relatie:

• Ga je hier samen aan werken om te groeien en te verdiepen?

• Of ga je uit elkaar omdat je beiden ongelukkig bent, je elkaar beperkt en verlangt naar vrijheid?

  Deze laatste optie wordt het vaakst gekozen, omdat er geen andere uitweg lijkt te zijn.

van negatieve naar postieve verbinding

De negatieve verbinding doorbreken is de sleutel tot groei. Ik merk bij stellen in mijn praktijk dat ze het moeilijk vinden de negatieve verbinding te doorbreken. Ze zijn namelijk bang dat dan alle verbinding wegvalt, ook het mooie waar je ooit zo verliefd op werd. Juist omdat die verliefdheid en allergie zo onlosmakelijk aan elkaar vastzitten. Het levert een innerlijke strijd op die erg verwarrend werkt.

Zo begeleide ik een stel waarvan de man teveel zorgde voor zijn vrouw en de vrouw haar man emotioneel wilde redden. Ze beperkten elkaar in elkaars groei waardoor emotionele verwijdering ontstond. Ik vertelde hen dat ze de ander meer los moesten laten om juist weer echte verbinding te maken. Het ging gepaard met veel emotie. Ook al wisten ze verstandelijk dat het beter was voor hen beiden om elkaar de ruimte te geven voor groei, gevoelsmatig konden ze het lastig loslaten.
De man vertelde me “Het zorgen voor mijn vrouw was mijn manier van verbinden, daarin kon ik van betekenis zijn, daar was ze voor gevallen, dus wat blijft er nog over tussen ons, als ik dat loslaat?”

Er moest vertrouwen komen voor een nieuwe, gezondere manier van verbinden. Ze hoefden niet te stoppen met zorgen en redden, maar de verantwoordelijkheid lag niet meer bij hen. Ze deden een stap terug door een andere kwaliteit in te zetten naast dat zorgen of redden. Het lukte hen om het werkelijk aan de ander terug te geven. De frustratie verdween en de verbinding kwam weer terug.

Hoe kwam die frustratie dan tot stand? Ze waren in een negatief patroon terecht gekomen rondom afhankelijkheid. Het was geen gezonde basis voor hechting en daardoor voelde het onveilig en eenzaam. Je kunt prima zorgen voor de ander of de ander helpen in een relatie vanuit liefde. Maar bij deze geliefden werd het een te grote en ongelijke afhankelijkheid, waardoor je in de machtsstrijd komt en daarmee in de negatieve dynamiek, zoals ik eerder beschreef. Als zij teveel ging redden, werd hij nonchalant, zij trok vervolgens een muur op. Hij voelde zich te kort schieten en zij voelde zich eenzaam. In hun relatie ging hun negatieve afhankelijkheid wringen, het beknotte de persoonlijke groei.

In dit geval voelde de vrouw in haar relatie zo weinig ruimte voor zelfredzaamheid, dat ze verliefd werd op een ander. Dat was de aanleiding voor het coachtraject. De verliefdheid stond voor haar symbool voor de ruimte voor zichzelf. Toen ze tijdens de sessies van haar man erkenning kreeg voor dit gemis aan ruimte, verdween de verliefdheid als sneeuw voor de zon.

Deze mensen lukte het een scheiding te voorkomen doordat ze zich bewust werden van hun negatieve dynamieken en deze durfden om te buigen. Door de noodzaak hiervan in te zien, verdween de angst om te veranderen.

Doorlopen van de liefdesfases

Om dus goed om te gaan met elkaars verschillen en niet in een machtstrijd te komen, moet er een goede basis zijn, vanuit een veilige hechting. Als dat er niet is, gaan beiden datgene waar ze beter in zijn dan de ander overmatig inzetten om macht over de ander uit te oefenen.

De liefde kent verschillende fases. Het lukt niet elk stel om de eerste twee fases van de liefde goed te doorlopen, waardoor het vertrouwen mist en het al snel onveilig wordt.
De 1e fase is de verliefdheid. Deze duurt een a twee jaar en is de fase waarin je vertrouwen kweekt: jezelf helemaal durven laten zien aan elkaar zoals je echt bent, wederzijds. Alle het andere volgt hieruit. Als dit niet lukt, vaak door onveilige hechting, zijn de daarop volgende fases ook moeilijk.
De 2e fase is de toewijdingsfase. Hierin ga je de verbinding verder aan, je sluit een soort pact. Hierbij is het heel belangrijk te leren onderhandelen over behoeften en grenzen stellen.

Als stellen dat niet kunnen, zullen ze conflicten uit de weg gaan en raken ze emotioneel makkelijker van elkaar verwijderd. Dit kan in de vorm van ruzies zonder echt te praten of in de vorm van stille verwijdering. Je deelt je binnenwereld niet meer voldoende met elkaar, waardoor je elkaar niet meer begrijpt en die vervreemding zorgt voor onveiligheid.

Als stellen de eerste fases van hun relatie (vertrouwen en toewijding) niet goed hebben doorlopen. Dan is onderhoud nodig. Eigenlijk moet je een stap terug doen om alsnog bepaalde vaardigheden (uit die eerste fases) samen te leren en weer opnieuw nieuwsgierig te worden.

stille verwijdering

Bij de start van mijn praktijk was het voor mij verradelijk als een stel aangaf heel tevreden te zijn over hun relatie. Ze hadden immers nooit ruzie, runden samen een huishouden en het was gezellig. Er leek dan eigenlijk niets aan de hand. Maar op de achtergrond was de eenzaamheid en het gebrek aan verbinding steeds groter geworden. Later herkende in deze stille verwijdering steeds sneller.

Bij stille verwijdering voelt het alsof je partner vreemd of inwisselbaar voor je is geworden: ‘het klikt niet meer’. De eenzaamheid kan heel pijnlijk zijn. Als je je binnenwereld niet meer deelt, stop je namelijk ook met nieuwsgierig worden naar elkaar. Het gesprek over verschillen dat tijdens de verliefdheid zo leuk was, voelt nu niet meer veilig.

Bovendien denk je elkaar te kennen, vul je makkelijk voor elkaar in, waardoor aannames en denkfouten ontstaan en daarmee nog meer het gevoel dat de ander je niet kent. De kloof van stille verwijdering wordt steeds groter. Ruzies zijn dan vaak nog beter, mits je ze goed met elkaar uitpraat. Met ruzie maak je meer contact dan wanneer je conflicten uit de weg gaat.

Te laat…

Wanneer geliefden te lang elkaar beperken en botsen in elkaars verschillen en elkaar daarmee pijn doen, is het soms te laat om samen toegewijd aan de slag te gaan. Er is al teveel beschadigd. De pijn van het verlies en van mislukking verzachten ze dan door de ander de schuld te geven. Je drijft elkaar daarmee uit elkaar en dan is het moeilijk om tot een samenwerking te komen in de vorm van coaching of therapie.

Toewijding bepaalt sterk mee of een coachtraject slaagt. Ik merk soms in mijn praktijk al vrij snel dat mensen er niet echt bij zijn. Ze zijn al ver gevorderd in het vaststellen van hun exit strategie. Ze verzinnen een externe reden waarom het niet lukt. De meest voorkomende redenen zijn:

• we zijn op elkaar uitgekeken

• het klikt niet meer

• het vertrouwen ontbreekt

• onze karakters botsen teveel

• een van beiden is vreemd gegaan

  
  In werkelijkheid zijn dit geen redenen voor het niet slagen van de relatie. Het eigenlijke falen heeft al ver daarvoor plaatsgevonden in het niet bespreken van elkaars binnenwereld wat betreft verschillen en emotionele verwijdering.
  

  Ook is het te laat wanneer er geen vertrouwen meer is dat de ander zijn of haar gedrag kan veranderen. Geliefden nemen dan kwalijk wat de ander is in plaats van wat de ander heeft gedaan. Dit uit zich in minachting, alle respect is verdwenen. Dat is een grote voorspeller van echtscheiding. De vier grote voorspellers van een echtscheiding worden beschreven in De vier ruiters van de Apocalyps van Gottman.
  
  

Toewijding en moed

Het vraagt niet alleen toewijding, maar vooral ook moed van mensen om bij zichzelf te raden te gaan waar het is mis gegaan. Relatietherapie is individuele therapie in elkaars bijzijn. Je reflecteert beiden op je eigen gedrag in relatie tot elkaar. De ander kun je niet veranderen. Je bent verantwoordelijk voor je eigen aandeel.

Dat begint bij het herkennen en erkennen van je eigen binnenwereld (je gevoelens, verwachtingen, behoeften en oordelen). Voor sommigen is dat doodeng. En dan moet je ook nog eens ‘met je billen bloot’ voor je partner. Ga daar maar eens aan staan! De eerste stap naar een therapeut of coach is dan ook niet zomaar genomen. Je moet zelf echt willen veranderen en dit proces aandurven.

Je verantwoordelijkheid niet nemen

Kom je niet tot zelfreflectie, dan grijp je naar een oorzaak buiten jezelf die verklaart waarom je relatie niet slaagde. Een simpele versie van het verhaal. Dat houdt het overzichtelijk en doet minder pijn. In plaats van te zeggen: ‘ik heb het verknalt want er zijn bepaalde relatievaardigheden die ik niet onder de knie heb’, maak je zelf een verhaal om de pijn van de scheiding te verzachten. Je leert dan niet naar je eigen aandeel te kijken, waardoor je in volgende relaties precies hetzelfde gaat doen.

Relatievaardigheden zijn bijvoorbeeld:

• luisteren

• open vragen stellen

• behoefte aangeven

• grenzen aangeven / assertief zijn

• je binnenwereld delen / jezelf bloot stellen (basis voor vertrouwen)

• onderhandelen

• elkaar dingen gunnen en vergeven

• authenticiteit in verbondenheid (differentiatie)
  
  Die vaardigheden leer ik stellen in mijn praktijk altijd pas nadat ze zich bewust zijn geworden van de onwenselijke dynamieken in hun relatie. Want pas dan raak je gemotiveerd je gedrag te veranderen en naar je eigen aandeel te kijken. Je ziet dan al wat er moet veranderen, de vraag is dan alleen nog hoe. Dan is mijn praktijk een fijne plek om dat veilig te oefenen.
  
  

bELONING

De beloning voor het harde werken aan een relatie is vaak groot. Geliefden lossen niet alleen hun relatieproblemen op, maar komen tot een grotere verdieping in hun verbinding en vinden het ineens leuk om aan hun relatie te blijven werken. Dat vind ik altijd het mooiste resultaat. Er breekt een nieuwe duurzame toekomst voor ze aan.

Heb je het idee dat deze investering ook voor jouw relatie kan helpen?
Neem gerust contact op voor een oriënterend telefoongesprek!
Anne-Marije Poorter, relatiecoach